به وزارت خارجه اختیار کافی داده‌شود / هفته‌ای دو ساعت مذاکره غیرمستقیم با ویتکاف بی‌فایده است / کمیته‌های خلق‌الساعه کمکی به موفقیت دیپلماسی نمی‌کنند
خبرآنلاین – جواد مرشدی: سه شنبه شب ژان نوبل بارو وزیر خارجه فرانسه به شبکه العربیه گفت مهلت توافق هسته ای با ایران تا پایان تابستان است و تصمیمی برای تمدید مهلت نگرفتیم. همچنین وزیر خارجه فرانسه با نادیده گرفتن خروج آمریکا ازبرجام مدعی نقض تعهدات برجامی ایران از ۱۰سال قبل در قبال توافق هسته ای شد و ادامه داد اگر این توافق حاصل نشود، تحریم ها علیه ایران اعمال خواهد شد.
در همین حال امروز رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، با هشدار به اروپا درباره پیامدهای فعال‌سازی «مکانیزم ماشه» اظهار داشت: «جمهوری اسلامی ایران در صورت استفاده از این ابزار به عنوان اهرم فشار، واکنشی قاطع و هوشمندانه نشان خواهد داد.»
خبرگزاری «خبرآنلاین» در گفتگو با ساسان کریمی، کارشناس روابط بین‌الملل ضرورت مذاکره با اروپا در شرایط فعلی و اولویت های قابل طرح در مذاکرات برای پیشگیری از فعال سازی مکانیسم ماشه را مورد بررسی قرار داده که با هم می خوانیم.
*** آیا در شرایط فعلی، مذاکره برای جمهوری اسلامی ضروری است؟
به نظر من، مذاکره امری است که هرگز نباید متوقف شود و نباید آن را به یک روند شکلی و تشریفاتی تقلیل داد. اساس سیاست خارجی هر کشور، به ویژه در نظام‌های سیاسی جدی، باید مبتنی بر دیپلماسی و گفت و گو باشد. سایر ابزارها در صورت لزوم و برای پشتیبانی از سیاست خارجی به‌کار گرفته می‌شوند، آن هم بنا بر تشخیص دستگاه دیپلماسی کشور. در نهایت، این سیاستمداران هستند که باید تصمیم بگیرند و دیگر نهادها باید این تصمیمات را اجرا کنند، نه برعکس.
بنابراین، باید فرض بر این باشد که بیش از ۹۰ درصد روابط خارجی کشور، تحت نظر و به تشخیص کارشناسان سیاست خارجی و نهاد دیپلماسی شکل بگیرد. این موضوعی عادی و طبیعی در سیاست بین‌الملل است. در شرایط فعلی، که کشور تا حدی در وضعیت تعلیق و انتظار قرار دارد، بیش از هر زمان دیگری نیازمند کنش مستقل، هوشمندانه و خلاقانه دستگاه دیپلماسی هستیم. سیاست خارجی زمانی می‌تواند اثرگذار باشد که هم مقتدرانه عمل کند، هم از شوراهای بالادستی غیرضروری رها باشد و هم اختیار عمل تام در دست خودش باشد؛ در غیر این صورت، نمی‌توان از آن انتظار موفقیت داشت.
*** در مذاکره با اروپا، اولویت‌های جمهوری اسلامی باید بر چه محورهایی استوار باشد؟
مذاکره با اروپا اهمیت دارد، اما باید توجه داشت که گلوگاه اصلی آن در طرف مقابل است. اروپایی‌ها باید از تلاش برای جدا کردن خود از شرایط انزوای فعلی‌شان دست بردارند و آماده باشند تا از موضع برابر، و حتی از موضع پاسخگویی و بدهکاری نسبت به مسائل برجام و موضوع هسته‌ای، وارد گفت‌وگو با ایران شوند.
از طرف ایران نیز نباید مذاکره با اروپا را به‌عنوان امری تشریفاتی یا کم‌اهمیت تلقی کرد. اروپا همچنان یکی از قطب‌های مهم جهانی است؛ چه از منظر ساختاری مانند اتحادیه اروپا، چه از نظر قدرت اقتصادی و چه از نظر توانمندی در هنجارسازی بین‌المللی. برای ایجاد توازن در سیاست خارجی خود (که هم‌اکنون از فقدان آن رنج می‌بریم) باید روابط‌مان با اروپا را اصلاح و تقویت کنیم.
*** با توجه به تهدیدات اروپا برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه، آیا می‌توانیم از طریق مذاکره از فعال سازی این مکانیسم جلوگیری کنیم؟
پیشگیری از فعال‌سازی «سازوکار حل‌وفصل اختلافات برجام، که به‌اشتباه مکانیزم ماشه خوانده می‌شود و نام دقیق آن Dispute Resolution Mechanism یا DRM است، نیازمند تلاشی بیش از وضعیت کنونی است. به نظر من، هم ایران و هم سه کشور اروپایی، در صورت ادامه وضعیت فعلی، وارد مسیر خطایی خواهند شد.
اجرای این مکانیزم، حتی اگر از نظر حقوقی مشروع نباشد، ممکن است آثار واقعی و منفی به‌جا بگذارد؛ از جمله بازگشت تحریم‌های شورای امنیت. در عین حال، برای اروپا نیز تبعات جدی دارد،از یک‌سو اقدام آن‌ها برخلاف مواضع و تعهدات قبلی‌شان خواهد بود و از سوی دیگر، آن‌ها را بیش از پیش در انزوا قرار می‌دهد. با این کار، اروپا اعتبار خود را از دست می‌دهد و مواضعش در آینده برای ایران و حتی دیگران بی‌اهمیت خواهد شد.
در واقع، اگر اروپا بخواهد از آخرین ابزار مؤثرش در دیپلماسی استفاده کند تا صرفاً خواست اسرائیل را محقق سازد، دست خودش را نیز از ابزارهای آینده خالی خواهد کرد.
*** این روزها و خصوصا بعد از جنگ ۱۲ روزه انتقادهایی از وزارت خارجه و دولت در خصوص اعلام آمادگی برای مذاکره در شرایط جنگی بیان می‌شود.نظرتان در این مورد چیست ؟
به نظر من، انتقاد از اعلام آمادگی وزارت خارجه برای مذاکره در شرایط جنگی، بی‌اساس است. وظیفه ذاتی وزارت خارجه، گفت‌وگو و مذاکره است. البته آغاز این روند، نیازمند تصمیم‌گیری در نهادهای بالادستی قانونی و سنتی کشور است، اما وزارت خارجه نباید زیرمجموعه کمیته‌های خلق الساعه و موازی قرار بگیرد. باید این وزارتخانه بتواند به‌صورت مستقل و با اختیار کافی عمل کند.
نکته مهم این است که حتی در شرایط جنگ، مذاکره امری طبیعی است. هیچ کشوری مذاکره را مشروط به نبود جنگ نمی‌کند. ما از نظر نظامی به‌قدر کافی مقتدر هستیم که برای اثبات قدرت، نیازی به کنار گذاشتن مذاکره نداشته باشیم.
*** با توجه به شرایط موجود و بد عهدی آمریکا در مذاکرات آیا احتمال مذاکره دوباره ایران وآمریکا در آینده وجود دارد؟
احتمال مذاکره با آمریکا وجود دارد، اما فعلاً بالا نیست. بیش از آنکه احتمال آن پایین باشد، شکل فعلی مذاکرات مشکل‌ساز است. مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای که هفته‌ای دو ساعت با آقای ویتکاف انجام می‌شود، نه‌تنها بی‌نتیجه است، بلکه ممکن است اثر منفی هم داشته باشد.
ما به مذاکره‌ای جدی نیاز داریم؛ مذاکره‌ای که با اختیار کامل و از موضع قدرت انجام شود. همان‌طور که در عرصه نظامی اگر با اختیار و آمادگی کامل عمل نکنیم، ابزار نظامی‌مان از کار می‌افتد، در دیپلماسی نیز بدون اختیار و آمادگی لازم، مذاکره به ابزاری بی‌اثر تبدیل خواهد شد.
۲۱۲/۴۲
